KỲ 1 - BỌ XÍT ĐEN HẠI LÚA - CÓ PHẢI DỊCH HẠI MỚI ?

Tên khoa học: Scotinophora lurida

Họ: Bọ xít năm cạnh (Pentatomidae)

Hàng năm bọ xít có thể hình thành 2 lứa. Lứa từ tháng 3 - 5 và lứa từ tháng 8 - 9. Bọ xít đen trước đây chỉ xuất hiện rải rác và gây hại không đáng kể, nhưng những năm gần đây chúng xuất hiện và gây hại nhiều hơn, trên các giống lúa mùa cũng như các giống lúa ngắn ngày. Thực tế đồng ruộng cho thấy những giống nào không kháng được rầy nâu, thì thường là những giống bị bọ xít đen gây hại nhiều hơn những giống khác.

 1.  Đặc điểm hình thái

- Trưởng thành: Con cái trưởng thành thân dài 9-9,5mm, con đực dài 8,5mm. Chiều rộng khoảng 5-6mm. Thân hình bầu dục, lưng và bụng nhô ra như nhau. Phiến mai dài tới cối bụng nhưng bề ngang không che hết bụng. Phiến giữa và phiến cạnh của đầu dài bằng nhau. Góc trước mảnh lưng ngực trước mọc ngang ra một gai lông không dài, không nhọn. góc cạnh mảnh lưng ngực trước có một mấu lồi ngắn không nhọn. Mắt đơn màu đỏ nhạt. Bàn chân và râu màu nâu tro.

- Bọ xít non: mới nở kích thước cơ thể khoảng 1-2 mm, mầu nâu đỏ, chưa có cánh, di chuyển chậm chạp. Khi lớn có mầu tro nâu. Thời gian ấu trùng kéo dài khoảng một tháng. Bọ xít non mới nở sống tập trung quanh vỏ trứng, đến tuổi 2 thì phân tán, nấp dưới khóm lúa để hút nhựa câu. Từ sau tuổi 3 trở đi thì hoạt động giống bọ trưởng thành.

- Trứng: Một con trưởng thành cái có thể đẻ vài trăm trứng (trung bình khoảng 200 quả). Trứng hình trụ (giống cái trống), trứng mới đẻ màu hồng hơi xanh, sau thành màu nâu đỏ hoặc nâu xám. Trứng được đẻ thành từng ổ trên bẹ lá, phiến lá (kể cả lá khô) xếp 2 hàng, nằm gần mặt nước ruộng. Mỗi ổ trứng khoảng 15-20 quả, thường được xếp thành 3-4 hàng. Trứng có thể bị ung (không nở), nếu bị ngâm trong nước khoảng một ngày đêm. Giai đoạn trứng kéo dài 4-5 ngày.
- Nhiệt độ thích hợp cho bọ xít đen phát triển là 25 – 28oC

2. Đặc điểm phát sinh gây hại

- Bọ xít trưởng thành có xu tính với ánh sáng. Ban ngày sợ nắng nên thường ẩn náu dưới khóm lúa, buổi chiều tối hoặc những ngày râm mát có thể bò lên phía trên để gây hại. Nếu bị khua động chúng sẽ tiết ra mùi hôi để tự vệ. Ban ngày chui rúc ẩn náu dưới gốc lúa, nếu ruộng khô chúng chui rúc xuống các lỗ nẻ hoặc nấp trong rễ lúa. Chúng có thể lặn sâu trong nước ruộng để lẩn trốn nhờ các bọt không khí bám quanh lớp da không thấm nước. Chúng rất thích ánh sáng đèn nên thường vào đèn nhiều trong những đêm trăng sáng, ở những ruộng vừa gặt do không có chỗ trú ẩn chúng cũng bay vào đèn rất nhiều.

Thời gian sinh trưởng phát dục các giai đoạn của bọ xít đen:

- Trứng 3 - 8 ngày, trung bình 5 ngày

- Bọ xít non 35 - 53 ngày, trung bình 40 ngày

- Trưởng thành sống từ 10 - 10,5 tháng

Ấu trùng có hình bầu dục, mới nở kích thước khoảng 1-2mm, màu nâu đỏ, bò chậm chạp, chưa có cánh. Khi lớn có màu tro nâu. Thời gian ấu trùng kéo dài khoảng một tháng.

- Bọ xít đen trưởng thành có hứng thú với ánh sàng. Đặc biệt là vào tuần trăng tròn, hàng ngàn bọ xít đen trưởng thành sẽ ra khỏi chỗ núp và bay khắp ruộng